Δρ. Γεράσιμος Α. Παπαδόπουλος
Διευθυντής Ερευνών Σεισμολογίας, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
(papadop@gein.noa.gr)
Οι οδυνηρές εμπειρίες από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007 και του 2009 επανέφεραν στο προσκήνιο το γενικότερο θέμα των φυσικών κινδύνων στη χώρα μας και την αντιμετώπισή τους. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν σημαντική φυσική καταστροφή στη χώρα. Δεν είναι η μόνη. Ας θυμηθούμε τους σεισμούς του Ιονίου (1953) με 455 θύματα, της Θεσσαλονίκης (1978), των Αλκυονίδων (1981), της Καλαμάτας (1986), και του Αιγίου (1995), που προκάλεσαν καταστροφές και 120 θύματα, τις πλημμύρες στην Αθήνα (Οκτώβριος 1977, 25 θύματα), τον καύσωνα του 1987 (700 θύματα), τον σεισμό της Πάρνηθας (7 Σεπτεμβρίου 1999, 143 θύματα).
Για μια μικρή χώρα ο απολογισμός είναι τραγικός. Τραγική είναι και η αξιολόγηση του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Με τις πυρκαγιές του 2007 κάηκαν 75 άνθρωποι αβοήθητοι, απληροφόρητοι ακόμη και σε βασικούς κανόνες αυτοπροστασίας. H Γ.Γ.Π.Π. του Υπουργείου Εσωτερικών κατέρρευσε. Δεν μπόρεσε ούτε στοιχειωδώς να συντονίσει το έργο της καταστολής των πυρκαγιών και της προστασίας των πολιτών. Οι δικαιολογίες ήταν αστείες: ο «στρατηγός άνεμος», το «οργανωμένο σχέδιο», «η κόντρα» του τότε Γενικού Γραμματέα Π.Π. με τον αρχηγό της Πυροσβεστικής. Η τοπική αυτοδιοίκηση, αβοήθητη αλλά ανέμελη, αιφνιδιάστηκε και κατέρρευσε και αυτή. Μετά, ουδείς ασχολήθηκε, ουδείς αναζήτησε ευθύνες. Δηλαδή, καλώς κάηκαν 75 άνθρωποι; Kαλώς κατακάηκαν πάνω από 2.500.000 στρέμματα; Kαλώς καταστράφηκαν η χλωρίδα και πανίδα;
Ο ρόλος της Π.Π. είναι βαθιά ανθρωπιστικός, γιατί υπηρετεί πρωτίστως την προστασία της ζωής και ακολούθως της ανθρώπινης περιουσίας και του φυσικού περιβάλλοντος, από φυσικούς και τεχνολογικούς κινδύνους. Η Π.Π. είναι δημόσιο αγαθό που το κράτος υποχρεούται να παρέχει στους πολίτες και το οποίο οι πολίτες δικαιούνται να αξιώνουν από το κράτος.
Στην τελευταία 30ετία σημειώθηκε πρόοδος στην Π.Π.. Στον τομέα των σεισμών, η επιστημονική παρακολούθηση βελτιώθηκε, σχέδια έκτακτης ανάγκης εκπονήθηκαν, συγκροτήθηκαν ομάδες διάσωσης. Όμως, με την εξέλιξη της κοινωνίας, π.χ. κατασκευή νέων έργων, εγκατάσταση νέων ενεργειακών συστημάτων, κ.λ.π., αυξάνουν οι ανάγκες αντισεισμικής προστασίας και γιαυτό απέχουμε πολύ από το επίπεδο που επιβάλλουν οι ανάγκες. Η διαπίστωση ισχύει γενικά για την Π.Π. στη χώρα.
Οι αδυναμίες είναι πολλές. Πάνω απ’ όλα, όμως, δεν καλλιεργείται «κουλτούρα πρόληψης». Απουσιάζουν τα επιστημονικώς τεκμηριωμένα «σενάρια καταστροφής» βάσει των οποίων θα οργανώνεται ο σχεδιασμός. Οι ασκήσεις ετοιμότητας σε προσομοιωμένες συνθήκες καταστροφής, αποτελούν άγνωστη περιοχή για την Π.Π. της χώρας. Τα συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης και προειδοποίησης (π.χ. για δασικές πυρκαγιές) δεν έχουν αξιοποιηθεί, με εξαίρεση τα μετεωρολογικά φαινόμενα.
Δεν υπάρχει σχέδιο για μιά «κουλτούρα πρόληψης». Η βάση ενός τέτοιου σχεδίου πρέπει να τοποθετείται στα σχολικά χρόνια με την ενημέρωση και εκπαίδευση. Π.χ., μετά από σύντομη ενημέρωση που μπορεί να πάρει ακόμη και τη μορφή παιχνιδιού, μπορούμε όλοι να προετοιμάσουμε μικρά και απλά σενάρια για το τι θα κάνουμε σε περίπτωση σεισμού ή άλλου επικίνδυνου φαινομένου. Που θα βρεθεί η οικογένεια μετά από σεισμό; Ποιός θα πάρει το παιδί από το σχολείο; Απλά πράγματα αλλά χρήσιμα την ώρα του κινδύνου.
Η πολιτική εξουσία εξαγγέλλει κάθε τόσο δήθεν νέες τομές στην Π.Π., αλλά αδυνατεί να χαράξει βασικούς στόχους και να επιδιώξει την επίτευξή τους. Αδυνατεί να εντοπίσει κατάλληλους ανθρώπους. Από την ίδρυση της Γ.Γ.Π.Π. (1995) μέχρι σήμερα, έχουν θητεύσει επτά γενικοί γραμματείς, δηλαδή κάθε περίπου δύο χρόνια ο Γ.Γ. αλλάζει. Για λόγους σύγκρισης, στην Ιταλική Π.Π., την καλύτερη της Ευρώπης, ο επί κεφαλής βρίσκεται εκεί επί οκτώ χρόνια. Οι επιλεγόμενοι στην Ελλάδα είναι κατά κανόνα απόστρατοι αξιωματικοί. Στην Ιταλία οι επιλεγόμενοι είναι κατά κανόνα επιστήμονες, όπως και στις περισσότερες χώρες που έχουν ανεπτυγμένη Π.Π.. Αυτό σημαίνει και εξηγεί πολλά.
Σημαίνει ότι όσοι προηγούνται στον τομέα αυτό έχουν καταλάβει ότι η Π.Π. δεν είναι στρατιωτική επιχείρηση αλλά μιά πολυσύνθετη διαδικασία όπου η δημόσια διοίκηση, με κεντρικά όπλα την επιστημονική γνώση και τεχνολογία, και την ενεργοποίηση των ΟΤΑ και των πολιτών, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τους κινδύνους. Και εξηγεί ακριβώς γιατί εκείνοι προηγούνται και εμείς υστερούμε.
Ο επιχειρησιακός βραχίων της ΠΠ είναι αναμφίβολα η Πυροσβεστική Υπηρεσία (ΠΥ), η οποία επιβάλλεται να αφεθεί απερίσπαστη στο έργο της, μακριά από κομματικούς ανταγωνισμούς, και να ενισχυθεί δραστικά σε μέσα, εξοπλισμό, προσωπικό και υποστηρικτικές δράσεις (εκπαίδευση, ασκήσεις, επιμόρφωση, κλπ).
Το βασικό τοπικό κύτταρο στην αποτελεσματική ΠΠ είναι οι ΟΤΑ, κυρίως οι Δήμοι. Επιβάλλεται η ενίσχυση του ρόλου τους στην ΠΠ με τη θεσμοθέτηση Κέντρων Επιχειρήσεων Εκτάκτων Ανάγκων στους μεγάλους Δήμους της χώρας, την εκχώρηση αρμοδιοτήτων στους ΟΤΑ και την ενίσχυσή τους για απόκτηση υποδομών και εξοπλισμού.
Οι ομάδες εθελοντών και ενεργών πολιτών και οι ΜΚΟ διψούν για προσφορά και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο. Όμως, η Π.Π. της χώρας, γραφειοκρατική, αντιεπιστημονική, άτολμη, χωρίς φαντασία, δεν κατόρθωσε να τις αγκαλιάσει και αξιοποιήσει.
Το θεσμικό επίτευγμα στον τομέα της Π.Π. στη χώρα μας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, υπήρξε ο διαχωρισμός της «πολιτικής προστασίας» από την «πολιτική άμυνα» και η ίδρυση της Γ.Γ.Π.Π. το 1995. Φαίνεται, όμως, ότι η στρατιωτική λογική επέζησε. Από τους επτά γενικούς γραμματείς οι έξη είναι απόστρατοι και ο ένας μόνο επιστήμονας.
Για τους Οικολόγους Πράσινους η ΠΠ δεν είναι στρατιωτική επιχείρηση αλλά μιά πολυσύνθετη διαδικασία όπου η δημόσια διοίκηση με όπλα την επιστημονική γνώση και τεχνολογία, με επιχειρησιακό βραχίωνα την ΠΥ, με την ενεργοποίηση των ΟΤΑ και των πολιτών, και με την ανάπτυξη κουλτούρας πρόληψης, εξαντλεί όλες τις δυνατότητες για την αντιμετώπιση των κινδύνων.
Η χώρα χρειάζεται επειγόντως δραστική μεταβολή στο σύστημα πολιτικής προστασίας στο πλαίσιο των παραπάνω προτάσεων. Ο κεντρικός και συντονιστικός ρόλος της Γεν. Γραμματείας ΠΠ πρέπει να καταστεί απολύτως διακριτός. Το σύστημα ΠΠ στη χώρα θα αποτυγχάνει συνεχώς αν η ΓΓΠΠ δεν αναλάβει αυτό το ρόλο τόσο στο στάδιο της πρόληψης και προετοιμασίας όσο και στα στάδια της καταστροφικής κρίσης και της αποκατάστασης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου