Το ενοχλητικό Συμβούλιο της Επικρατείας

Tου Χαριδημου Κ. Τσουκα*
(από τη σημερινή Καθημερινή)

Δεν έχει υπάρξει υπουργός ΠΕΧΩΔΕ τα τελευταία 20 χρόνια που να μην έχει καταφερθεί δημοσίως κατά του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Η φράση του Κώστα Λαλιώτη, «αυτή η απόφαση (του ΣτΕ για την εκτροπή του Αχελώου) δεν με αφορά», συνοψίζει τη θρασύτητα των (ουκ ολίγων) επηρμένων και λαϊκιστών πολιτικών μας. Οι ίδιοι άνθρωποι, οι οποίοι υποκριτικά επικρίνουν τη βία των «αντιεξουσιαστών», δεν παραλείπουν να καταπατούν τις αρχές του κράτους δικαίου όταν αυτό τους συμφέρει. Το ΣτΕ είναι κάρφος στο μάτι των κυβερνήσεων. Λειτουργώντας ως θεσμικό αντίβαρο στην εξουσία τους, ενοχλεί πολύ. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε κάποια από τις πάμπολλες αναθεωρήσεις του Συντάγματος θα το ευνουχίσουν. Το κράτος δικαίου, συστατικό στοιχείο του οποίου είναι το ΣτΕ, θέτει εμπόδια στις επιδιώξεις των διαπλεκόμενων κυβερνήσεων και γι' αυτό, όπου μπορούν, το παρακάμπτουν.

Εχοντας ως παράδειγμα όσα συνέβησαν με το Mall, δεν είναι σώφρων η πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, κατόπιν προσφυγής 131 πολιτών, να αναστείλει την εκτέλεση της οικοδομικής άδειας για την κατασκευή ενός νέου τεράστιου εμπορικού κέντρου στην περιοχή του Βοτανικού μέχρις ότου το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο αποφασίσει οριστικά επί της προσφυγής τον προσεχή Μάρτιο; Κι όμως η απόφαση αυτή προκάλεσε αντιδράσεις. Μερικές ήταν αναμενόμενες, καθότι προέρχονται από αθεράπευτα λαϊκιστές πολιτικούς. Αλλες, όμως, ήταν απροσδόκητες, στο μέτρο που προέρχονται από εκσυγχρονιστές διαμορφωτές της κοινής γνώμης.

Οι ευθέως επικριτικές για το ΣτΕ δηλώσεις του βουλευτή του ΛΑΟΣ κ. Γεωργιάδη και εμμέσως αιχμηρές του δημάρχου Αθηναίων κ. Κακλαμάνη ουδόλως εκπλήσσουν. Δεν θα περίμενε κανείς τίποτα διαφορετικό από ένα βουλευτή, που περισσότερο κραυγάζει και λιγότερο σκέπτεται, ούτε από έναν πρώην υπουργό Υγείας που, σύμφωνα με αποκαλύψεις του Τύπου το 2006, αποδέχθηκε προεκλογική χρηματοδότηση φαρμακευτικών εταιρειών. Θα περίμενε όμως κανείς περισσότερο σεβασμό στους θεσμούς από αυτούς που σχολιάζουν καυστικά την παθολογία του δημόσιου βίου. Σε άρθρο του στο «Βήμα» (16/1/2009), με απροσδόκητα συνωμοσιολογικό ύφος, ο κ. Πρετεντέρης βλέπει «ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα, τα οποία κινούνται πίσω και από τους «ευαίσθητους» (προσφεύγοντες πολίτες) και από τους «αδέκαστους» (δικαστές)». Η γλώσσα του προβεβλημένου αρθρογράφου είναι αποκαλυπτική: «Κρίσιμες αποφάσεις (…) δεν λαμβάνονται στους χώρους της δημοκρατικής εξουσίας αλλά μεταφέρονται σε σκοτεινές αίθουσες διαβουλεύσεων, όπου ένας διαφωνεί και δύο αποφασίζουν». Στις «αίθουσες αυτές το κάθε επιμέρους συμφέρον μπορεί να πάρει το προβάδισμα απέναντι στη βούληση της ευρείας πλειοψηφίας»!

Προσέξτε τη ρητορική του ισχυρισμού: η δικαστική αίθουσα συσκέψεων χαρακτηρίζεται «σκοτεινή», γεγονός που συνειρμικά παραπέμπει σε γιάφκες τρομοκρατών, μαφιόζων και συνωμοτών. Σε τέτοιες «σκοτεινές αίθουσες», κατοικοεδρεύουν στρυφνοί και αλλόκοσμοι δικαστές, πιθανά ενεργούμενα ιδιωτικών συμφερόντων, τους οποίους, κατά τη ρήση του εθνικόφρονος κ. Γεωργιάδη, κανείς δεν ξέρει «ποιος τους έχει διορίσει και από πού κρατάει η σκούφια τους»! Η προσπάθεια για την απαξίωση του ΣτΕ είναι προφανής.

Ο αντιθεσμικός - λαϊκιστικός λόγος αποκρύπτει και παραπλανά. Πρώτον, διότι στο κράτος δικαίου οι αποφάσεις της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, όσο συναινετικά κι αν έχουν ληφθεί, υπόκεινται στον έλεγχο της δικαστικής εξουσίας. Δεύτερον, διότι το ΣτΕ θέλησε να αποτρέψει τη δημιουργία ενός τετελεσμένου -δηλαδή, την κατασκευή ενός τεράστιου κτιρίου 70.000 τετραγωνικών μέτρων, στον κατασκευαστή του οποίου παραχωρήθηκε διπλάσιος από τον προβλεπόμενο για την περιοχή συντελεστής δόμησης- μέχρις ότου αποφανθεί οριστικά. Ετσι λύνονται οι διαφορές σε ένα κράτος δικαίου - με προσφυγή στους αρμόδιους θεσμούς και σεβασμό των αποφάσεών τους.

Δείτε τι συνέβη σε μια παρόμοια περίπτωση στη Βρετανία. Οταν ανακοινώθηκε η πρόθεση κατασκευής του πέμπτου τέρμιναλ στο αεροδρόμιο Χίθροου, οικολογικές οργανώσεις και τοπικά δημοτικά συμβούλια ξεσηκώθηκαν και προσέφυγαν στα αρμόδια όργανα της πολιτείας. Η σχετική «δημόσια διαβούλευση» (public inquiry) διήρκεσε 4 ολόκληρα χρόνια (1995-1999) και περιελάμβανε: 700 μάρτυρες, 525 ημέρες ακροάσεων, 24.000 υπομνήματα, 100.000 σελίδες καταθέσεων, ενώ στοίχισε 80 εκατομμύρια στερλίνες! Κανείς φυσικά δεν μίλησε για «συμφέροντα» ούτε επέκρινε τη διαδικασία. Το κράτος δικαίου κοστίζει, σε χρόνο και χρήμα. Στην ανεπτυγμένη Ευρώπη τέτοιες διαδικασίες θεωρούνται αυτονόητες. Στη χώρα- «λίκνο της Δημοκρατίας», αντιθέτως, το κράτος δικαίου αποτελεί για μερικούς περιττή πολυτέλεια…

* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας είναι καθηγητής στο ALBA και στο University of Warwick.