Υλοποίηση των Προγραμμάτων LIFE Φύση στην Ελλάδα: μία αρχική αποτίμηση

Σχεδιάγραμμα εισήγησης της Τζώρτζια Βαλαώρα και του Τάσου Δημαλέξη στην ημερίδα της 7-2-09


Ειδικός στόχος του LIFE Φύση
Πρέπει να σχετίζεται με:
• προτεινόμενο Τόπο Κοινοτικής Σημασίας (πΤΚΣ): τοποθεσία που έχει προταθεί από ένα Κράτος-Μέλος στο πλαίσιο του Άρθρου 4 της Οδηγίας για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ)
• Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): τοποθεσία που έχει ταξινομηθεί σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά (79/409/ΕΟΚ)
• ένα είδος που υπάρχει στα Παραρτήματα ΙΙ ή IV της Οδηγίας για τους Οικοτόπους ή στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά


Καθεστώς των ΖΕΠ (SPA) και των ΤΚΣ (SCI) στην Ελλάδα
Ζώνες Ειδικής Προστασίας ΖΕΠ για τα πουλιά:
Αριθμός περιοχών: 151 (+12) στην Ελλάδα, 4.317 στην ΕΕ
Συνολική έκταση 1.274.343 εκτάρια
Συνολική χερσαία έκταση: 10,1% (μ.ο. στην ΕΕ: 8,9%)
Θαλάσσιες τοποθεσίες: 4 από 455 στην ΕΕ (13-70 ΥΠΕΧΩΔΕ)
Θαλάσσια έκταση: 96.004 εκτάρια
Καθεστώς των ΖΕΠ και των ΤΚΣ στην Ελλάδα

Τόποι Κοινοτικής Σημασίας – ΤΚΣ
Σύνολο για την Ελλάδα: 239, ΕΕ: 20.552
Χερσαία έκταση: 16,4% (μ.ο. ΕΕ 12,1%)
(2.145.873 εκτάρια – ΥΠΕΧΩΔΕ)
Θαλάσσιες τοποθεσίες: 102 (σύνολο ΕΕ =1.250) – 120 ΥΠΕΧΩΔΕ. Θαλάσσια έκταση: 621.241 εκτάρια
(σύνολο ΤΚΣ : 2.767.114 ha από GIS, 2.984.123 ha από την απόφαση EE του 19/07/2006)

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ ΖΕΠ και ΤΚΣ
ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ:

Δίκτυο Natura 2000 στην Ελλάδα:
2.525.656 εκτάρια γης
(19,1% του συνόλου της χερσαίας έκτασης της Ελλάδας)
624.646 εκτάρια θάλασσας
(5,5% περιπου της θάλασσας)
(σύνολο 3.150.302 ha)
Πηγή: Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Νοέμβριος, 2006
Γεωγραφική εμβέλεια προγραμμάτων
• Στην περιοχή των Κρατών-Μελών της ΕΕ

• Στις υπό ένταξη υποψήφιες χώρες, εάν υπάρχει συμφωνία συμμετοχής στο LIFE
• Αλλού, σε εξαιρετικές περιπτώσεις
- εάν είναι λιγότερο από το 10% του προϋπολογισμού του προγράμματος
και λιγότερο από €100.000

Προγράμματα LIFE Φύση
• Έχουν συν-χρηματοδοτηθεί 908 προγράμματα LIFE Φύση από το 1992
• Έχουν διατεθεί 689 εκατομμύρια ευρώ στην αποκατάσταση και προστασία της φύσης στην Ευρώπη
• Διάρκεια προγραμμάτων γενικά 3-5 χρόνια
• Προϋπολογισμός κάθε προγράμματος: από 500.000 έως 15 εκατομμύρια ευρώ

Ελληνικά προγράμματα Life - Φύση
1992 - 2006
• Έχουν επιβραβευθεί με χρηματοδότηση 46 προγράμματα
• Συνολική επένδυση 64 εκατομμύρια ευρώ (9,3% του συνόλου) αλλά οι πραγματικές δαπάνες είναι χαμηλότερες
• Συνεισφορά της ΕΚ - 45 εκατομμύρια ευρώ
Μέσος όρος 72 % συν-χρηματοδότηση από την ΕΚ
Τόποι δικτύου Natura 2000 όπου υλοποιήθηκαν προγράμματα LIFE - Φύση

μεταξύ 1985 & 2001:

21 τοποθεσίες ΖΕΠ έχουν καλυφθεί μία φορά
10 τοποθεσίες ΖΕΠ έχουν καλυφθεί αρκετές φορές
ΣΥΝΟΛΟ: 31 ΖΕΠ
ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ Αριθμός τότε στο δίκτυο: 110 (18-03-02)
Ποσοστό των ΖΕΠ που καλύφθηκαν από το LIFE: 28,18%
Μέσος όρος για την ΕΕ-15 : 13,03%

Τόποι Natura 2000 (ΤΚΣ) όπου υλοποιήθηκαν προγράμματα LIFE Φύση
μεταξύ 1985 & 2001:

51 ΤΚΣ έχουν καλυφθεί μία φορά
19 ΤΚΣ έχουν καλυφθεί αρκετές φορές
ΣΥΝΟΛΟ ΤΚΣ που έχουν καλυφθεί: 70
Συνολικός αριθμός στο δίκτυο: 239 (19-06-06)
Ποσοστό των ΤΚΣ που έχουν καλυφθεί από το LIFE: 29,66%
Ο μέσος όρος στην ΕΕ - 15 είναι 9,39%
Συνολικός αριθμός περιοχών του NATURA 2000 με LIFE: 101
ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΠΩΝ NATURA 2000 στην ΕΕ -15: 1.776


Διασπορά των ειδών και των τύπων οικοτόπων στην Οδηγία για τους Οικοτόπους ανά βιογεωγραφική περιοχή


Στην Ελλάδα 123 Είδη
83 τύποι Οικοτόπων


14 Είδη Πτηνών του Παραρτήματος που αναπαράγονται στην Ελλάδα και που είχαν χαρακτηριστεί ως προτεραιότητα για χρηματοδότηση:
• Θαλασσοκόρακας (2 πρόγραμματα)
• Λαγγόνα (3 προγράμματα)
• Αργυροπελεκάνος (4 προγράμματα)
• Κοκκινόχηνα (1 πρόγραμμα)
• Βαλτόπαπια (4 προγράμματα)
• Γυπαετός (3 προγράμματα)
• Μαυρόγυπας (1 πρόγραμμα)
• Κραυγαετός (3 προγράμματα)
• Βασιλαετός (3 προγράμματα)
• Σπιζαετός
• Κιρκινέζι
• Μαυροπετρίτης (2 προγράμματα)
• Χρυσογέρακο
• Αιγαιόγλαρος (2 πρόγραμματα)

Κατανομή Δικαιούχων ανά Κατηγορία

33,5 %των χρηματοδοτήσεων (21,6 εκατομμύρια ευρώ) δαπανήθηκαν σε τέσσερα είδη:
Σχέδια Διαχείρισης
Τα Σχέδια Διαχείρισης ήταν αποτέλεσμα των ακόλουθων προγραμμάτων LIFE:
• Πέντε περιοχές της Δυτικής Κρήτης (σχέδια δράσης) 95 -1143 ΟΑΔΥΚ
• Δέκα τοποθεσίες Κοινοτικής Σημασίας 95 -1140 EKBY
• Η παραλία επώασης της Caretta caretta στην Κρήτη 95 -1115 Αρχελών
• Έξι ΖΕΠ για τη Λεπτομύτα Numenius tenuirostris 95-1111 Υπουργείο Γεωργίας
• 3 ΕΠΜ για τη μεσογειακή φώκια (Ζάκυνθος, Κίμωλος, Κάρπαθος) 96-3225 MOM



Σχέδια Διαχείρισης

Τα Σχέδια Διαχείρισης ήταν αποτέλεσμα των ακόλουθων προγραμμάτων LIFE:

• 19 πΤΚΣ (Πίνδος και Ροδόπη) σε δύο προσχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων για την καφέ αρκούδα 96-3222, Αρκτούρος
• Πέντε ΕΠΜ σε 5 ΖΕΠ για τον Αιγαιόγλαρο, Larus audouinii, Αστυπάλαια, Λειψοί, Αμοργός, Κύθηρα, & νησίδες Νοτίου Αιγαίου 96-3221, ΕΟΕ
• Δύο Εθνικά Σχέδια Δράσης για την λαγγόνα, Phalacrocorax pygmeus και για την νανόχηνα Anser erythropous 96-3217, WWF- ΕΟΕ
• Δύο ΕΠΜ (Πύλος και Ευρώτας) συμπεριλαμβανομένης μιας προτεινόμενης επέκτασης για ένα πΤΚΣ για την Πύλο 97-4247, ΕΟΕ
• Εφτά ΕΠΜ και Σχέδια ΚΥΑ για εφτά ΖΕΠ (Μπαρμπάς-Κλωκός, Μετέωρα, Μαυροβούνι, Άγρας, Τζένα, Χολωμόντας, Μενοίκιο) 97-4243, Υπουργείο Γεωργίας
• 4 νέες πΤΚΣ, Σχέδιο Δράσης για το είδος ψαριού γλυκού νερού Γκιζάνι, Ladigesocypris ghigii 98-5279, Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών
• Τρία Σχέδια Διαχείρισης (Ζώρος, Ίδη, Δίκτη) και τρεις ΕΠΜ (Έλος, Άσφενδου, Αστερούσια) για το απειλούμενο είδος Γυπαετό, Gypaetus barbatus. 98-5276 Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
• Σχέδιο ΚΥΑ που βασίζεται σε ένα παλαιότερο έργο LIFE ΦΥΣΗ ΕΠΜ για την ΝΑ Κρήτη, συμπεριλαμβανομένου του Δάσους του Βάι 98-5264, EKBY
• ΕΠΜ και Σχέδιο Διαχείρισης για την Caretta caretta στην Κυπαρισσία 98-5262 Αρχέλων
• Σχέδιο Διαχείρισης για τα ασβεστούχα έλη, 99-6499 Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών – Τομέας Εσωτερικών Υδάτων
• Οδηγοί διαχείρισης για έξι τύπους οικοτόπων & για την καφέ αρκούδα (παρόχθια δάση, αλλουβιακά δάση, δάση μαύρης πεύκης), 99-6498, Αρκτούρος
• 4 τεχνικές εκθέσεις για το Δάσος Ρούβα, 99-6497, Δήμος Ρούβα, Κρήτη
• ΕΠΜ για το όρος Μαίναλο, 99-6481, Αναπτυξιακή Εταιρεία Αρκαδίας
• ΕΠΜ στην περιοχή της Λίμνης Ταυρωπού 99-6480 Αναπτυξιακή Εταιρεία Καρδίτσας
• Επικαιροποίηση της ΕΠΜ για τον Αμβρακικό Κόλπο, Διαχειριστική Μελέτη για τον Κορμοράνο (Phalocrocrax carbo) 99-6475 Αναπτυξιακή Εταιρεία Αμβρακικού, ETANAM



Ερώτημα: Έχουν χρησιμοποιηθεί οι περίπου 80 ΕΠΜ από προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ ή τα Σχέδια Διαχείρισης για θεσμοθέτηση έννομης προστασίας;

• Μόλις 9 είναι οι περιοχές του δικτύου NATURA που έχουν σήμερα έννομη προστασία – Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις η Προεδρικά Διατάγματα και υπάρχουν 27 Φορείς Διαχείρισης.
• Οι περισσότερες ΕΠΜ των προγραμμάτων LIFE, βρίσκονται ακόμη στο ΥΠΕΧΩΔΕ, αναμένοντας πότε (και αν) θα ολοκληρωθούν οι διαδικασίες έγκρισης!!

Οι περιοχές του δικτύου NATURA που έχουν σήμερα έννομη προστασία – Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις η Προεδρικά Διατάγματα είναι:

1.Λίμνες Κορώνεια - Βόλβη,
2. Λίμνη Παμβώτιδα,
3. Εθνικό Πάρκο Πίνδου,
4. Εθνικό Πάρκο Σχοινιά,
5. Θαλάσσιο Πάρκο Σποράδων,
6. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου,
7.Μεσολόγγι
8. Δαδιά,
9. Κως - Λίμνη Ψαλίδι

Ερώτημα: Έχουν χρησιμοποιηθεί τα Σχέδια Διαχείρισης των προγραμμάτων LIFE ΦΥΣΗ ή τα Σχέδια Δράσης από Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών;
Απάντηση: Άγνωστο!
Έχουν θεσμοθετηθεί μόνο 27 Φορείς Διαχείρισης
Καλύπτοντας 58 ΤΚΣ και 32 ΖΕΠ
Από ένα σύνολο 239 ΤΚΣ και 151 ΖΕΠ
(24%ΤΚΣ και 21% ΖΕΠ) – 25% του ΝΑTURA
Η αποκατάσταση ενδιαιτημάτων ήταν ένα αποτέλεσμα των ακόλουθων ελληνικών προγραμμάτων
LIFE Φύση
11/46 = 24%


• Παραλία Σεκάνια 92-13800
• Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας Πύλου 97-4247
• Φοινικόδασος Βάι 98-5264
• Αμβρακικός 99-6475
• Λίμνη Τριχωνίδα 99-6499
• Λιμνοθάλασσα Δράνας 00-7198
• Υγρότοπος Πρεσπών 02-8494
• Υγρότοπος Στροφιλιάς 02-8491
• Δέλτα Νέστου 02-8489
• Υγρότοπος Άγρα 03-00092
• Δάση Όρους Άθως 03-00093



Αποκατάσταση του ΦΟΙΝΙΚΟΔΑΣΟΥΣ ΤΟΥ ΒΑΪ
“Σε σχέση με τη συνολική δασική έκταση (προστατευμένο δάσος + υπόλοιπο δάσος), ο στόχος του έργου ήταν να προστατευθεί μια έκταση 38 εκταρίων.
Στο τέλος του έργου ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε στο 83% (15,6 εκτάρια του υπάρχοντος δάσους + 2,7 εκτάρια γης που ανταλλάχθηκε + 13,4 εκτάρια που δωρεά από τη Μονή Τοπλού = 31,7 εκτάρια).
Το υπάρχον δάσος συνεπώς υπερδιπλασιάστηκε (από 15,6 εκτάρια στα 31,7 εκτάρια). Με τις επιπλέον ανταλλαγές γης η έκταση αυξάνει στα 32,2 εκτάρια και ο στόχος του έργου επιτυγχάνεται σχεδόν στο 85%.” (K. Ραυτοπούλου, εκ των υστέρων αποτίμηση, 03/06).


Είδη-Στόχοι Πανίδας για προγράμματα Παρακολούθησης & Ανάκαμψης πληθυσμών
συμπεριλαμβανομένου μόνο ενός είδους ψαριού γλυκού νερού:
Ladigesocypris ghigii ή Γιζάνι – 1 πρόγραμμα


• Caretta caretta - 7 προγράμματα
• Monachus monachus - 4
• Ursus arctus - 4 προγράμματα
• Gypaetus barbatus - 3
• Aythya nyroca - 3
• Phalacrocorax pygmeus - 3
• Neophron percnopterus - 1
• Canis lupus - 1
• Numenius tenuirostris - 1
• Pelecanus onocrotalus -1
• Anser erythropus -1
• Aegypius monachus - 1
• Larus audouinii - 2
• Falco eleonorae – 2

Είδη-Στόχοι Χλωρίδας για προγράμματα Παρακολούθησης & Ανάκαμψης πληθυσμών:

• Quercus frainetto & quercus ilex (1 πρόγραμμα - Άθως)
• Phoenix theophrastii (2 προγράμματα) – Φοινικόδασος - Βάι
• Ασβεστούχα έλη (1 πρόγραμμα - Τριχωνίδα)
• 7 απειλούμενα φυτά στην Κρήτη (1 πρόγραμμα - Cretaplant )
• Δασωμένες Αμμοθίνες Pinus pinea (1 πρόγραμμα - Στροφιλιά)
• Salix alba, Populus alba, Alnus gllutinosa, Fraxinus escelsior, Δάση Στοές, αλλουβιακά δάση (1 πρόγραμμα - Νέστος)


Ερώτημα: Εμπλουτίστηκε η επιστημονική γνώση από κάποια προγράμματα LIFE;
Απάντηση: Ναι, σχεδόν από όλα!
• Η παρακολούθηση αύξησε τη γνώση για τα είδη
• Η χαρτογράφηση και το GIS χρησιμοποιήθηκαν στην απεικόνιση των χρήσεων γης
• Ο διαχειριστικός σχεδιασμός & οι μελέτες επεξεργάστηκαν την υφιστάμενη γνώση και συγκέντρωσαν νέα δεδομένα
• Οι δράσεις πεδίου βελτίωσαν τη γνώση για το πώς μπορούν να ανακάμψουν τα φυσικά συστήματα



Παραδείγματα επιστημονικής έρευνας:
Κατανομή των φωλιών της λαγγόνας σε
διάφορους τύπους υγροτόπων, στις 10 περιοχές του προγράμματος LIFE 96-3217

Πρόγραμμα προστασίας μαυροπετρίτη: νέα εκτίμηση ελληνικού πληθυσμού μέσω της πρώτης πλήρους απογραφής
Πρόγραμμα προστασίας μαυροπετρίτη: νέα εκτίμηση παγκόσμιου πληθυσμού μέσω της πρώτης παγκόσμιας απογραφής
Πρόγραμμα προστασίας μαυροπετρίτη: παρακολούθηση αναπαραγωγής
Παραδείγματα επιστημονικής έρευνας :

Ετήσιος αριθμός φωλιών Caretta caretta στο Ρέθυμνο, την περίοδο 1990-2004. Η ευθεία γραμμή δείχνει την γραμμική τάση. (95-1115)

Παραδείγματα επιστημονικής έρευνας :

Συνολική έκταση που καταλαμβάνεται από τους Μαυρόγυπες με

ραδιοπομπό (Aegypius monachus) κατά τη διάρκεια του έτους (κατά την περίοδο αναπαραγωγής και εκτός αυτής)
Πρόγραμμα προστασίας υγροτόπου Άγρα
έρευνα στα υγρά λιβάδια


Πρόγραμμα προστασίας υγροτόπου Άγρα
συνεργασία τοπικών φορέων (δήμος Έδεσσας, Νομαρχία Πέλλας, ΔΕΗ) στη διαχείριση του υγροτόπου
Ενημέρωση - ευαισθητοποίηση

Τα προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ βελτίωσαν την ενημέρωση του κοινού για τις προστατευόμενες περιοχές, τα είδη και τα ενδιαιτήματα.
Πολλαπλές δράσεις συμπεριέλαβαν φυλλάδια, Κέντρα Ενημέρωσης, φυσιολατρικά μονοπάτια, περιβαλλοντική εκπαίδευση, παρατήρηση πουλιών, γιορτές, διαγωνισμούς, παρουσιάσεις με διαφάνειες, DVD, και συναντήσεις που πληροφόρησαν τις τοπικές κοινωνίες, τους τοπικούς φορείς, τα μέσα και τον τύπο (websites and layman’s reports).


Ερώτημα: Υπάρχει συνέχιση της προσπάθειας μετά το τέλος ενός προγράμματος LIFE;

Απάντηση: Ναι στα περισσότερα έργα!
• Προγράμματα για την αρκούδα = 4
• Προγράμματα για τη χελώνα Caretta = 7
• Προγράμματα για τον γυπαετό = 3
• Προγράμματα για τη φώκια Monachus = 3
• Άγρα – από 7 προγράμματα ΖΕΠ
• Βάι – από πρόγραμμα ΤΚΣ του EKBY
• Cretaplant: από το LIFE Δυτικής Κρήτης

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ
Τα περισσότερα προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ:

• Βελτίωσαν τον επαγγελματισμό των ΜΚΟ, ειδικά του Αρκτούρου, της ΕΟΕ, του WWF, του Αρχέλωνα,της MOM και της ΕΠΦ
• Βελτίωσαν τη δυνατότητα των τοπικών φορέων ώστε να μπορούν να διαχειρισθούν τις προστατευόμενες περιοχές και είδη
• Βελτίωσαν τη ικανότητα των ερευνητικών κέντρων όπως τα ΜΑΙΧ, ΕΛΚΕΘΕ, ΕΘΙΑΓΕ, ΜΦΙΚ, & EKBY ώστε να διεξάγουν εργασία πεδίου που να περιλαμβάνει την αποκατάσταση ενδιαιτημάτων
(επαναφύτευση, επαναπλημμυρισμός περιοχών, περίφραξη περιοχών, βόσκηση υγρολίβαδων, κ.α.)

LIFE +
2007-2013
4 νέα προγράμματα Φύση στήν Ελλάδα με θέματα:
• Μαύρης πεύκης στον Πάρνωνα
• Παράκτιες θίνες στην Κρήτη και νότιο Αιγαίο
• Βιότοπο αρκούδας στα Γρεβενά
• Θαλασσοπούλια και προτάσεις για Σημαντικές Περιοχές για τα πουλιά σε θαλάσσιο περιβάλλον
(Marine IBAs to become SPAs under NATURA 2000)

Θαλασσοκόρακος και Αιγαιόγλαρος
Κεδροδάσος στο Ελαφονήσι

Ποια είναι η Κληρονομιά που αφήνει το LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα;
• Αυξημένη γνώση για τα είδη και τα ενδιαιτήματα
• Εμπειρία στην υλοποίηση διαχειριστικών μέτρων στο πεδίο
• Συνεργασία στο σχεδιασμό και στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών, των τοπικών κοινωνιών, των ιδιωτικών φορέων και των ΜΚΟ.
• Συμπράξεις φορέων – εκμάθηση του να εργάζεται κανείς με άλλους για έναν κοινό σκοπό
• Κάποια πρόοδος στην διαχείριση -διατήρηση ειδών και ενδιαιτημάτων – δύσκολο να αποτιμηθεί ο βαθμός της επιτυχίας

Ποια είναι τα συμπεράσματα από την υλοποίηση του LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα;
• Πρακτικά, χωρίς τα προγράμματα LIFE, ο τομέας της διατήρησης στην Ελλάδα θα ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Αν και πρόκειται απλώς για μία «κοινοτική πρωτοβουλία», το LIFE αποτέλεσε ουσιαστικά τη βασική πηγή χρηματοδότησης στοχευμένων προγραμμάτων διατήρησης της βιοποικιλότητας στη χώρα μας κατά τα τελευταία 15 χρόνια.
• Χωρίς τα προγράμματα LIFE είναι πιθανό ότι η κατάσταση διατήρησης κάποιων ειδών (π.χ. αρκούδα, φώκια, γυπαετός) θα είχε επιδεινωθεί ανεπανόρθωτα.

Ποια είναι τα συμπεράσματα από την υλοποίηση του LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα;

• Συνήθως οι δράσεις διαχείρισης και προστασίας γίνονταν ερήμην ή σχεδόν ερήμην των εντεταλμένων υπηρεσιών (ΥΠΕΧΩΔΕ), οι οποίες έλαμψαν δια της απουσίας τους.
4. Aν και οι ΜΚΟ, κάποια ερευνητικά ιδρύματα και σε μερικές περιπτώσεις η τοπική αυτοδιοίκηση επωφελήθηκαν από το LIFE για να αποκτήσουν εμπειρία και γνώση σε θέματα διατήρησης, η καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία δεν κατάφερε να επωφεληθεί στο παραμικρό σε επίπεδο εμπειρίας και οργάνωσης.


Ποια είναι τα συμπεράσματα από την υλοποίηση του LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα;

• Τα προγράμματα LIFE αποτέλεσαν στις περισσότερες περιπτώσεις «οάσεις» οργανωμένων, στοχευμένων, ευέλικτων και οικονομικά αποτελεσματικών προγραμμάτων διατήρησης της φύσης.

Ποιο είναι το μέλλον;

Παρά την πολύ περιορισμένη ή και ανύπαρκτη συμμετοχή των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών σε σχέση με τη δημιουργία νομοθεσίας για τις προστατευόμενες περιοχές και την ανεπαρκή χρηματοδότηση των Φορέων Διαχείρισης, αποτελεί ευθύνη όλων των συμμετεχόντων και των δικαιούχων των ερευνητικών προγραμμάτων LIFE ΦΥΣΗ να συνεχίσουν τη δουλειά τους.
Θα πρέπει να αναζητηθούν πόροι και από άλλες πηγές χρηματοδότησης ώστε να διατηρηθεί και να αυξηθεί η βιοποικιλότητα στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του δικτύου NATURA.
Κυρίως θα πρέπει να υπάρξει η πολιτική βούληση για να αξιοποιηθεί η κληρονομιά που αφήνει το πρόγραμμα LIFE ΦΥΣΗ προς όφελος της ελληνικής Βιοποικιλότητας αλλά και των τοπικών κοινωνιών.