Η σημασία της κτηνοτροφίας

5 Φλεβάρη 2009
Ιωάννινα

Αγαπητοί φίλοι

Σας στέλνω τις απόψεις μου για το ευαίσθητο θέμα της ελληνικής κτηνοτροφίας και ιδιαίτερα της εκτατικής κτηνοτροφίας για το οποίο θα αναφερθώ και στην ημερίδα των προστατευόμενων περιοχών που διοργανώνουμε σε λίγες μέρες στην Θεσσαλονίκη.

Η εκτατική «παραδοσιακή» κτηνοτροφία στα νότια βαλκάνια έχει ιστορία αιώνων και είναι συνυφασμένη άρρηκτα με το μεσογειακό πολιτισμό, την τοπική οικονομία, τα ιδιαίτερα τοπικά αγροτικά προϊόντα αλλά κυρίως με τα μεσογειακά οικοσυστήματα. Αυτή αφορά κυρίως τη βόσκηση γιδιών και προβάτων καθώς και πολύ λίγων αγελάδων σε ανθρωπογενή δασο-θαμνολιβαδικά αγρο-οικοσυστήματα όπου η βόσκηση συμπληρώνεται από την γεωργία χαμηλών εισροών, αντίστροφα με τις σύγχρονες τάσεις αντικατάστασης αυτών με βελτιωμένες φυλές αγελάδων που εκτρέφονται σε στάβλους με φυράματα. Αποδεικνύεται δε σύμφωνα με όλο και περισσότερες μελέτες ότι η εκτατική και η μετακινούμενη κτηνοτροφία αποτελεί μία αειφορική μορφή διαχείρισης των μεσογειακών οικοσυστημάτων ιδιαίτερα όταν τηρούνται οι αρχές της «κανονικής χρήσης» δηλαδή της σωστής βοσκοφόρτωσης βάση της βοσκοϊκανότητας κτλ, ώστε να αποφεύγεται δηλαδή η υποβάθμισή τους που μπορεί τοπικά να οδηγήσει στην ερημοποίηση, όπως συμβαίνει π.χ. με την ανεξέλεγκτη βόσκηση ζώων σε πολλά νησιά της χώρας μας, όπου καταστρέφουν ακόμη και τις πεζούλες που δημιουργήθηκαν με κόπους αιώνων, λόγω της κατά κεφαλή επιδότησης των προηγούμενων χρόνων.

Αναφέρω ενδεικτικά ότι περίπου 40% της έκτασης της χώρας αποτελείται από φυσικά λιβάδια (που λογαριάζονται ως «δασικές εκτάσεις» και έχουν δημόσιο χαρακτήρα) στα οποία βρίσκουν καταφύγιο δεκάδες απειλούμενα είδη της μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας (από τις μικρόσωμες πεταλούδες και τις χελώνες μέχρι τους μεγαλοσώμους γύπες αλλά και τις απειλούμενες με εξαφάνιση τοπικές φυλές ελληνικών κτηνοτροφικών ζώων) και τα οποία είναι συνδεδεμένα και εξαρτώνται άμεσα ιδιαίτερα με την μετακινούμενη κτηνοτροφία που ουσιαστικά αντικατέστησε την επίδραση της βόσκησης των κοπαδιών των άγριων οπληφόρων ζώων στα φυσικά οικοσυστήματα. Σήμερα πολλές ορεινές και ημιορεινές περιοχές της χώρας εγκαταλείπονται από τους νέους κτηνοτρόφους και αυτό έχει δραματική επίδραση τόσο στην τοπική κοινωνία και οικονομία, όσο και στην χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, αφού για παράδειγμα οι πυκνοί θαμνώνες που καταλαμβάνουν τις εκτάσεις αυτές (π.χ. οι πουρναρότοποι) είναι πολύ εύφλεκτοι, φτωχοί σε είδη και αποτελούν εκτάσεις χωρίς καμία αξία χρήσης. Μάλιστα σε όλα τα διαχειριστικά σχέδια προστατευόμενων ορεινών περιοχών στην χώρα προτείνεται η συγκράτηση και η ενίσχυση της παραδοσιακής κτηνοτροφίας λόγω των θετικών της επιδράσεων της στην βιοποικιλότητα, ενώ τα τοπία που δημιουργεί η δραστηριότητα αυτή καθώς και οι περιοχές όπου ασκείται παραδοσιακά γίνεται προσπάθεια να ενταχθούν σε ένα νέο καθεστώς διατήρησης, αφότου χαρακτηριστούν ως περιοχές Υψηλής Φυσικής Αξίας (High Nature Value βλέπε παρακάτω).

Στις εγκαταλειμμένες από την βόσκηση περιοχές αναπτύσσονται μεγάλες πιέσεις για ανταγωνιστικές χρήσεις γης (όπως η εκτός σχεδίου δόμηση ιδιαίτερα στις παράλιες και ορεινές περιοχές, τα χιονοδρομικά κέντρα), την στιγμή που η Ελλάδα, μια πρώην κατεξοχήν κτηνοτροφική χώρα, είναι πλέον ελλειμματική σε κρέας και γάλα που εισάγεται από χώρες όπου η εκτροφή των ζώων γίνεται με πολύ αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον και στα ίδια τα ζώα. Μάλιστα σε σχέση με το καταναλωτικό μας πρότυπο και την κρεωφαγία νομίζω ότι η έκφραση «ζωή και κότα» αλλά και η «μεσογειακή διατροφή» δείχνει ότι τα προϊόντα αυτά ήταν πολύ σπανιότερα από ότι σήμερα στο διαιτολόγιο των Ελλήνων και ουδεμία σχέση έχουν με την πρόσφατα διαμορφωμένη κατάσταση της άκρατης κρεωφαγίας.

Δεν είναι σωστό κατά την γνώμη μου να οικειοποιούμαστε θέσεις και απόψεις που αφορούν άλλες περιοχές του πλανήτη και να προσπαθούμε να τις προσαρμόσουμε στην ελληνική πραγματικότητα. Η αποψίλωση των τροπικών δασών για την εντατική εκτροφή αγελάδων που θα γίνουν μπιφτέκια στα fast food, η εντατική εκτροφή ζώων στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες με μεταλλαγμένες ζωοτροφές και ζωάλευρα κτλ δεν έχουν καμία σχέση με την παραδοσιακή κτηνοτροφία που εφαρμόζεται ακόμη σε μεγάλο τμήμα της χώρας μας και που νομίζω ότι ως κόμμα θα πρέπει να υποστηρίξουμε θερμά αφού είναι και η πλέον κοντινότερη στην βιολογική εκτροφή ζώων, ενώ βρίσκεται και κοντινότερα στις οικολογικές, βιολογικές (και συναισθηματικές) απαιτήσεις των κτηνοτροφικών ζώων. Να σημειώσω εδώ ότι ήδη πολλές μεσογειακές χώρες κάνουν προγράμματα αποκατάστασης των παραδοσιακών μορφών κτηνοτροφίας μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τη διατήρηση της φύσης. Το θέμα έχει πολλές κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις και μπορεί κανείς να βρει δεκάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις και άρθρα για το θέμα αυτό. Μία από τις σοβαρότερες σχετικές ιστοσελίδες μπορείτε να τη βρείτε εδώ.


Ρήγας Τσιακίρης
Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος
MSc Οικολογίας
Υπ. Διδακτ. Τομέα Οικολογίας Α.Π.Θ.