Check out this SlideShare Presentation:
Professor D. Vokou about Greek Nature Management Bodies and Biodiversity
View more presentations from aigaiopelagitis.
Η Δέσποινα Βώκου, Καθηγήτρια Οικολογίας στο Τμ. Βιολογίας του ΑΠΘ και πρώην πρόεδρος του Φ.Δ. Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα, στην εισήγησή της «Βιοποικιλότητα, Προστατευόμενες Περιοχές, Φορείς Διαχείρισης και Υπουργικές Επιλογές» στην ημερίδα της 7-2-09, έκανε εκτενή αναφορά σε μια προηγούμενη ομιλία της με τίτλο «Οι Φορείς Διαχείρισης και η Λερναία Ύδρα: σύντομη ανασκόπηση του άθλου» που έδωσε το Νοέμβριο 2006, μετά την τρίχρονη θητεία της ως πρόεδρος Φ.Δ. προστατευόμενης περιοχής. Ακολούθως εστίασε στις αλλαγές που έγιναν έκτοτε και έκλεισε την ομιλία της αναφερόμενη στη βιοποικιλότητα και τη διατήρησή της που είναι και το μεγάλο ζητούμενο. Ερμήνευσε τον τίτλο της παλαιότερης ομιλίας της ως απόσταγμα αυτών που αποκόμιζε η ίδια και οι συνεργάτες της στις προσπάθειές τους να βάλουν θεμέλια και να παράγουν έργο διαχείρισης και προστασίας στην περιοχή αρμοδιότητάς τους. «Ένα κεφάλι του μορφώματος ‘Φορέας Διαχείρισης’ (Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου εποπτευόμενο από το ΥΠΕΧΩΔΕ) προσπαθούμε να κόψουμε κι άλλα δυο ξεφυτρώνουν έτοιμα να στραγγαλίσουν τη λογική, να απομυζήσουν τις δυνάμεις και να καταβροχθίσουν το χρόνο μας» ήταν αυτό που ένοιωθαν, όπως γλαφυρά το περιέγραψε.
Υπενθύμισε ότι για την κήρυξη περιοχών ως προστατευόμενων, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (ν. 1650/86), προαπαιτείται η εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ). Οι μελέτες αυτές απογράφουν τις φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες συνιστώσες των εκάστοτε περιοχών και προτείνουν Σχέδια Νομοθετημάτων (ΠΔ ή ΚΥΑ) για την κήρυξή τους ως προστατευόμενες - με την αναγκαία ζωνοποίηση όπως και τους γενικούς όρους και περιορισμούς των δραστηριοτήτων με γνώμονα πάντα τις απαιτήσεις των τύπων οικοτόπων και των ειδών με σημαντική παρουσία που υπάρχουν εντός τους. Μέχρι σήμερα έχουν εκπονηθεί με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί τις 85 ΕΠΜ. Μόνο 12 όμως έχουν καταλήξει στην κήρυξη ισάριθμων περιοχών ως προστατευόμενων (καλύπτουν περίπου 17% της έκτασης των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα). Υπενθύμισε ακόμα ότι σύμφωνα με την οδηγία των οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ (ΚΥΑ 33318/3028/1998) προβλέπεται εντός 6 ετών δημιουργία των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation-SACs). Δηλαδή, θεσμοθέτηση και υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων για αυτές, με ορόσημο το 2012. Μέχρι σήμερα έχουν θεσμοθετηθεί 27 Φορείς Διαχείρισης (ΦΔ) που αντιστοιχούν σε (υπαρκτά ή μελλούμενα) 19 Εθνικά Πάρκα, 2 Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα, 1 Περιοχή Προστασίας της Φύσης και 5 Περιοχές Οικοανάπτυξης. Αυτές οι περιοχές, όμως, καλύπτουν συνολικά μόνο 30% της προστατευτέας έκτασης. Είναι προφανώς αδύνατο να ανταποκριθεί η χώρα στις υποχρεώσεις της με αυτούς τους ρυθμούς κι ούτε υπάρχει κάποια ένδειξη ότι προσπαθεί να το κάνει.
Σε σχέση με τις τεράστιες καθυστερήσεις και τη γενικότερη αδράνεια που παρατηρείται σε θέματα προστασίας της φύσης από πλευράς αρμόδιου Υπουργείου, χρησιμοποίησε ως παράδειγμα το Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα για να απαντήσει στο ερώτημα «Τι διαχειρίζονται οι ΦΔ;». Τρία χρόνια μετά την ίδρυση του ΦΔ αυτής της περιοχής υπήρχε μόνο σχέδιο ΚΥΑ που προσδιόριζε τα όριά της και τις περιοριστικές ρυθμίσεις. Τον Ιούνιο του 2005 υπήρξε εξαγγελία του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ περί υπογραφής του σχεδίου ΚΥΑ και ίδρυσης του Εθνικού Πάρκου. Κανείς άλλος συναρμόδιος υπουργός δεν είχε υπογράψει, οπότε το Εθνικό Πάρκο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο! Έξι χρόνια μετά την ίδρυση του Φορέα, πάλι μόνο σχέδιο ΚΥΑ (νέο) υπάρχει. Και όμως, το Δεκέμβριο 2008, ο κ. Σουφλιάς, Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, ο ίδιος όπως και πριν, γνωστοποιεί ξανά την υπογραφή του σχεδίου ΚΥΑ, του νέου, και εξαγγέλλει ξανά την ίδρυση του Πάρκου. Και πάλι κανείς συναρμόδιος Υπουργος δεν υπέγραψε! Και πάλι είναι ανύπαρκτο το Πάρκο! Όπως μάλιστα είπε η ομιλήτρια, «αναρωτιέται κανείς αν ο Υπουργος παραπλανά τους πολίτες ή αν στελέχη του Υπουργείου παραπλανούν τον Υπουργό» κι ακόμα «αναρωτιέται κανείς αν θα υπογράψει κάποιος άλλος συναρμόδιος υπουργός πριν τις εκλογές ή ένα νέο ανασχηματισμό ή αν θα πρέπει όλα να ξαναρχίσουν πάλι από την αρχή;»
Όσον αφορά τους πόρους για τη λειτουργία των ΦΔ, τόνισε ότι δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού! Ουσιαστικά η λειτουργία τους συνδέθηκε με αυτοχρηματοδότηση και εξυπηρέτηση μέσω προγραμμάτων. Τέτοιες επιλογές όμως κάνουν προσχηματική την ίδρυση των ΦΔ, αφού δεν αναλαμβάνει καμιά ουσιαστική δέσμευση η Πολιτεία για τη λειτουργία τους. Οι ΦΔ δεν είναι Κέντρα Πληροφόρησης. Αυτά κάλλιστα μπορεί να είναι αυτοχρηματοδοτουμενα, όχι όμως και οι οργανισμοί που ευθύνονται για τη διαχείριση της φυσικής κληρονομιάς της χώρας. Είναι μια ακόμα Ελληνική πρωτοτυπία, μια όχι μόνο χαμηλής ποιότητας αλλά και επικίνδυνη επιλογή.
Αναφέρθηκε ακόμα σε θέματα που αφορούν τους προέδρους και τη στελέχωση των ΦΔ: Σύμφωνα με το νόμο (Ν. 2742, παρ. 4α), πρόεδρος του Δ.Σ. ΦΔ πρέπει να είναι πρόσωπο με επιστημονικές γνώσεις και εμπειρία σε θέματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Στην πράξη, πρόεδροι έγιναν ποικιλώνυμοι επιτηδευματίες, έπαρχοι, δήμαρχοι, νομάρχες, περιφερειάρχες κλπ. Ως προς τη στελέχωση (Ν. 2742, άρθρο 15), σε κάθε ΦΔ συνιστώνται μέχρι και 20 θέσεις επιστημονικού, 10 θέσεις διοικητικού και τεχνικού προσωπικού και μία θέση Διευθυντή. Χωρίς σταθερούς πόρους, πώς θα καλυφθούν αυτές οι θέσεις; Περιστασιακά και όλες μέσα από προγράμματα; Χωρίς κανένα σταθερό ανθρώπινο πυρήνα που θα προγραμματίζει, θα οργανώνει δράσεις και θα τις εφαρμόζει; Για τι είδους διαχείριση της φύσης μιλάμε, που μια θα υπάρχει και μια θα εξαφανίζεται, μαζί με τους ανθρώπους που θα την ασκούν. Είναι προφανές ότι οι ικανοί δεν πρόκειται να παραμείνουν στους ΦΔ κάτω από τέτοιες συνθήκες και η επένδυση επάνω τους τίποτα δεν θα αποδώσει. Πρόκειται για πεταμένα λεφτά σε οικοδόμημα χωρίς θεμέλια και σε σχήμα χωρίς προοπτική.
Κλείνοντας το σκέλος της ομιλίας της σε σχέση με τους Φορείς Διαχείρισης, η Δ. Βώκου είπε ότι είναι προφανές πως η προστασία της βιοποικιλότητας δεν ανήκει στις προτεραιότητες της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ και κατ’ επέκταση η όλη στήριξη του θεσμού από πλευράς υπουργείου αμελητέα.
Σε σχέση με τη βιοποικιλότητα, για την οποία άλλωστε δημιουργήθηκαν οι προστατευόμενες περιοχές και οι ΦΔ τους, τόνισε ότι είναι μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα η διατήρησή της κι ότι για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μαζί με την κλιματική αλλαγή τα δύο μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής. Όμως, για να έχει ελπίδα επιτυχίας η διατήρηση της βιοποικιλότητας, από μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα της εποχής χρειάζεται να γίνει και μεγάλο κοινωνικό αίτημα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να βρεθεί απάντηση στο ερώτημα «πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς;» Γιατί οι πολλοί θα πρέπει να γίνουν συμμέτοχοι στην προσπάθεια και όχι μόνον αποδέκτες απαγορεύσεων και θρήνων. Η εξίσωση που ίσως περιγράφει το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα είναι: Απουσία εμπειρίας της φύσης = Απουσία αγάπης για τη φύση = Απώλεια της φύσης. Κι αν αυτό ισχύει, η πρόκληση είναι να μπορέσουν να επανασυνδεθούν οι άνθρωποι με τη φύση - και μάλιστα από νωρίς, από την παιδική τους ηλικία - για να διατηρηθεί η φύση. Αν η επαφή είναι που φέρνει την επιθυμητή στάση, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους πολλούς να βιώσουν τη βιοποικιλότητα, να ζητηθεί η συνδρομή τους στις προσπάθειες ανακάλυψης της βιοποικιλότητας και της σημασίας της. Είναι μεγάλη η συμβολή που έχουν και μπορούν να έχουν σ’ αυτό οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Χρειαζόμαστε μια επιστήμη που θα χωράει τους πολλούς. Κι ακόμα χρειαζόμαστε τη γνώση και τις υποδομές των τοπικών κοινωνιών. Επειδή όμως χρειάζεται κάτι άμεσα, πρέπει να σκεφτούμε πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς τώρα. Πώς, δηλαδή, θα γίνουν «της μόδας» χωρίς να θυσιαστούν οι ίδιες; Δεν υπάρχει έτοιμη απάντηση αλλά θα πρέπει γρήγορα να την αναζητήσουμε. Ακόμα, θα πρέπει να μάθουμε ποιος και εάν πραγματικά νοιάζεται για τις προστατευόμενες περιοχές. Οι Οικολόγοι Πράσινοι θα πρέπει να τοποθετηθούν καθαρά απέναντι σ’ αυτό το θέμα. Και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που πραγματικά ενδιαφέρονται θα πρέπει να απαιτήσουν από τα κόμματα και να τοποθετηθούν και να δεσμευτούν.
Υπενθύμισε ότι για την κήρυξη περιοχών ως προστατευόμενων, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (ν. 1650/86), προαπαιτείται η εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ). Οι μελέτες αυτές απογράφουν τις φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες συνιστώσες των εκάστοτε περιοχών και προτείνουν Σχέδια Νομοθετημάτων (ΠΔ ή ΚΥΑ) για την κήρυξή τους ως προστατευόμενες - με την αναγκαία ζωνοποίηση όπως και τους γενικούς όρους και περιορισμούς των δραστηριοτήτων με γνώμονα πάντα τις απαιτήσεις των τύπων οικοτόπων και των ειδών με σημαντική παρουσία που υπάρχουν εντός τους. Μέχρι σήμερα έχουν εκπονηθεί με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί τις 85 ΕΠΜ. Μόνο 12 όμως έχουν καταλήξει στην κήρυξη ισάριθμων περιοχών ως προστατευόμενων (καλύπτουν περίπου 17% της έκτασης των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα). Υπενθύμισε ακόμα ότι σύμφωνα με την οδηγία των οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ (ΚΥΑ 33318/3028/1998) προβλέπεται εντός 6 ετών δημιουργία των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation-SACs). Δηλαδή, θεσμοθέτηση και υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων για αυτές, με ορόσημο το 2012. Μέχρι σήμερα έχουν θεσμοθετηθεί 27 Φορείς Διαχείρισης (ΦΔ) που αντιστοιχούν σε (υπαρκτά ή μελλούμενα) 19 Εθνικά Πάρκα, 2 Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα, 1 Περιοχή Προστασίας της Φύσης και 5 Περιοχές Οικοανάπτυξης. Αυτές οι περιοχές, όμως, καλύπτουν συνολικά μόνο 30% της προστατευτέας έκτασης. Είναι προφανώς αδύνατο να ανταποκριθεί η χώρα στις υποχρεώσεις της με αυτούς τους ρυθμούς κι ούτε υπάρχει κάποια ένδειξη ότι προσπαθεί να το κάνει.
Σε σχέση με τις τεράστιες καθυστερήσεις και τη γενικότερη αδράνεια που παρατηρείται σε θέματα προστασίας της φύσης από πλευράς αρμόδιου Υπουργείου, χρησιμοποίησε ως παράδειγμα το Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα για να απαντήσει στο ερώτημα «Τι διαχειρίζονται οι ΦΔ;». Τρία χρόνια μετά την ίδρυση του ΦΔ αυτής της περιοχής υπήρχε μόνο σχέδιο ΚΥΑ που προσδιόριζε τα όριά της και τις περιοριστικές ρυθμίσεις. Τον Ιούνιο του 2005 υπήρξε εξαγγελία του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ περί υπογραφής του σχεδίου ΚΥΑ και ίδρυσης του Εθνικού Πάρκου. Κανείς άλλος συναρμόδιος υπουργός δεν είχε υπογράψει, οπότε το Εθνικό Πάρκο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο! Έξι χρόνια μετά την ίδρυση του Φορέα, πάλι μόνο σχέδιο ΚΥΑ (νέο) υπάρχει. Και όμως, το Δεκέμβριο 2008, ο κ. Σουφλιάς, Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, ο ίδιος όπως και πριν, γνωστοποιεί ξανά την υπογραφή του σχεδίου ΚΥΑ, του νέου, και εξαγγέλλει ξανά την ίδρυση του Πάρκου. Και πάλι κανείς συναρμόδιος Υπουργος δεν υπέγραψε! Και πάλι είναι ανύπαρκτο το Πάρκο! Όπως μάλιστα είπε η ομιλήτρια, «αναρωτιέται κανείς αν ο Υπουργος παραπλανά τους πολίτες ή αν στελέχη του Υπουργείου παραπλανούν τον Υπουργό» κι ακόμα «αναρωτιέται κανείς αν θα υπογράψει κάποιος άλλος συναρμόδιος υπουργός πριν τις εκλογές ή ένα νέο ανασχηματισμό ή αν θα πρέπει όλα να ξαναρχίσουν πάλι από την αρχή;»
Όσον αφορά τους πόρους για τη λειτουργία των ΦΔ, τόνισε ότι δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού! Ουσιαστικά η λειτουργία τους συνδέθηκε με αυτοχρηματοδότηση και εξυπηρέτηση μέσω προγραμμάτων. Τέτοιες επιλογές όμως κάνουν προσχηματική την ίδρυση των ΦΔ, αφού δεν αναλαμβάνει καμιά ουσιαστική δέσμευση η Πολιτεία για τη λειτουργία τους. Οι ΦΔ δεν είναι Κέντρα Πληροφόρησης. Αυτά κάλλιστα μπορεί να είναι αυτοχρηματοδοτουμενα, όχι όμως και οι οργανισμοί που ευθύνονται για τη διαχείριση της φυσικής κληρονομιάς της χώρας. Είναι μια ακόμα Ελληνική πρωτοτυπία, μια όχι μόνο χαμηλής ποιότητας αλλά και επικίνδυνη επιλογή.
Αναφέρθηκε ακόμα σε θέματα που αφορούν τους προέδρους και τη στελέχωση των ΦΔ: Σύμφωνα με το νόμο (Ν. 2742, παρ. 4α), πρόεδρος του Δ.Σ. ΦΔ πρέπει να είναι πρόσωπο με επιστημονικές γνώσεις και εμπειρία σε θέματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Στην πράξη, πρόεδροι έγιναν ποικιλώνυμοι επιτηδευματίες, έπαρχοι, δήμαρχοι, νομάρχες, περιφερειάρχες κλπ. Ως προς τη στελέχωση (Ν. 2742, άρθρο 15), σε κάθε ΦΔ συνιστώνται μέχρι και 20 θέσεις επιστημονικού, 10 θέσεις διοικητικού και τεχνικού προσωπικού και μία θέση Διευθυντή. Χωρίς σταθερούς πόρους, πώς θα καλυφθούν αυτές οι θέσεις; Περιστασιακά και όλες μέσα από προγράμματα; Χωρίς κανένα σταθερό ανθρώπινο πυρήνα που θα προγραμματίζει, θα οργανώνει δράσεις και θα τις εφαρμόζει; Για τι είδους διαχείριση της φύσης μιλάμε, που μια θα υπάρχει και μια θα εξαφανίζεται, μαζί με τους ανθρώπους που θα την ασκούν. Είναι προφανές ότι οι ικανοί δεν πρόκειται να παραμείνουν στους ΦΔ κάτω από τέτοιες συνθήκες και η επένδυση επάνω τους τίποτα δεν θα αποδώσει. Πρόκειται για πεταμένα λεφτά σε οικοδόμημα χωρίς θεμέλια και σε σχήμα χωρίς προοπτική.
Κλείνοντας το σκέλος της ομιλίας της σε σχέση με τους Φορείς Διαχείρισης, η Δ. Βώκου είπε ότι είναι προφανές πως η προστασία της βιοποικιλότητας δεν ανήκει στις προτεραιότητες της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ και κατ’ επέκταση η όλη στήριξη του θεσμού από πλευράς υπουργείου αμελητέα.
Σε σχέση με τη βιοποικιλότητα, για την οποία άλλωστε δημιουργήθηκαν οι προστατευόμενες περιοχές και οι ΦΔ τους, τόνισε ότι είναι μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα η διατήρησή της κι ότι για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μαζί με την κλιματική αλλαγή τα δύο μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής. Όμως, για να έχει ελπίδα επιτυχίας η διατήρηση της βιοποικιλότητας, από μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα της εποχής χρειάζεται να γίνει και μεγάλο κοινωνικό αίτημα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να βρεθεί απάντηση στο ερώτημα «πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς;» Γιατί οι πολλοί θα πρέπει να γίνουν συμμέτοχοι στην προσπάθεια και όχι μόνον αποδέκτες απαγορεύσεων και θρήνων. Η εξίσωση που ίσως περιγράφει το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα είναι: Απουσία εμπειρίας της φύσης = Απουσία αγάπης για τη φύση = Απώλεια της φύσης. Κι αν αυτό ισχύει, η πρόκληση είναι να μπορέσουν να επανασυνδεθούν οι άνθρωποι με τη φύση - και μάλιστα από νωρίς, από την παιδική τους ηλικία - για να διατηρηθεί η φύση. Αν η επαφή είναι που φέρνει την επιθυμητή στάση, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στους πολλούς να βιώσουν τη βιοποικιλότητα, να ζητηθεί η συνδρομή τους στις προσπάθειες ανακάλυψης της βιοποικιλότητας και της σημασίας της. Είναι μεγάλη η συμβολή που έχουν και μπορούν να έχουν σ’ αυτό οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Χρειαζόμαστε μια επιστήμη που θα χωράει τους πολλούς. Κι ακόμα χρειαζόμαστε τη γνώση και τις υποδομές των τοπικών κοινωνιών. Επειδή όμως χρειάζεται κάτι άμεσα, πρέπει να σκεφτούμε πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς τώρα. Πώς, δηλαδή, θα γίνουν «της μόδας» χωρίς να θυσιαστούν οι ίδιες; Δεν υπάρχει έτοιμη απάντηση αλλά θα πρέπει γρήγορα να την αναζητήσουμε. Ακόμα, θα πρέπει να μάθουμε ποιος και εάν πραγματικά νοιάζεται για τις προστατευόμενες περιοχές. Οι Οικολόγοι Πράσινοι θα πρέπει να τοποθετηθούν καθαρά απέναντι σ’ αυτό το θέμα. Και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που πραγματικά ενδιαφέρονται θα πρέπει να απαιτήσουν από τα κόμματα και να τοποθετηθούν και να δεσμευτούν.
Για ένα σχετικό άρθρο της Δέσποινας Βώκου στην Ελευθεροτυπία της 1-2-2007 βλέπε και εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου